Tasiemce

Tasiemiec nieuzbrojony

podobnie jak większość tasiemców – bytuje w jelicie cienkim człowieka. Jest jednym z najdłuższych pasożytów człowieka.

Osiąga długość od 4 do 10 m i może niekiedy mieć ok. 4000 członów, spośród których najmłodsze powstają przez podział szyjki, a najstarsze odrywają się z jego końca i wydalane są wraz z kałem żywiciela.

Jedynym ostatecznym żywicielem tasiemca nieuzbrojonego jest człowiek i to zarówno dzieci, jak i ludzie dorośli. Żywicielem pośrednim są rogate zwierzęta domowe, przede wszystkim bydło. W ich mięśniach, zwłaszcza w mięśniach podżuchwowych, międzyżebrowych i przepony, zlokalizowane są zazwyczaj larwy w postaci otorbionych tzw. wągrów, które mają wygląd i wielkość zbliżone do pestek ogórka. Niekiedy można je zauważyć krojąc mięso wołowe w cienkie plastry. W mielonym mięsie mogą być zupełnie niedostrzegalne.

Człowiek zaraża się, spożywając surowe lub nie dogotowane mięso bydlęce, najczęściej befsztyk tatarski, ewentualnie słabo usmażony kotlet wołowy, zawierające wągry z żywymi larwami, które w przewodzie pokarmowym człowieka pod wpływem soków trawiennych tracą otoczki; przyczepiając się do ściany jelita, zazwyczaj cienkiego, rozpoczynają dalszy rozwój aż do dorosłego osobnika. Bydło natomiast lub inne rogate zwierzęta domowe zarażają się jajami lub członami tasiemca, wypijając je z wodą lub zjadając wraz z trawą lub z innym pożywieniem.

W organizmie człowieka tasiemiec może żyć tak długo, jak długo żyje jego żywiciel. Długość jego może niekiedy dochodzić do 10 m.

Objawy

Na skutek obecności tasiemca nieuzbrojonego w przewodzie pokarmowym człowieka mogą występować dolegliwości w postaci:

bólów brzucha, utraty apetytu,nudności, postępującego osłabienia, chudnięcia, niedokrwistości.
Rzadziej natomiast żywiciele tego pasożyta skarżą się na pokrzywkę i biegunkę.
Jeszcze rzadziej występują bóle kolkowe i powikłania przypominające niedrożność przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, przewodu trzustkowego lub też zapalenie wyrostka robaczkowego. Niekiedy obecność tasiemca nie jest zupełnie odczuwana.

Rozpoznanie pasożytowania tasiemca opiera się zazwyczaj na stwierdzeniu w kale charakterystycznych jaj, ewentualnie również jego członów.

Tasiemiec uzbrojony

jest nieco mniejszy od tasiemca nieuzbrojonego, niemniej uważany jest za najgroźniejszego spośród wszystkich tasiemców bytujących w organizmie człowieka.

Osiąga 2–4 m i może mieć do 1000 członów. Ogólna budowa jego ciała jest podobna do budowy innych tasiemców. Pasożytuje również w jelicie cienkim. Swoistą cechą charakterystyczną jest to, że główka, poza 4 przyssawkami, ma jeszcze uzbrojenie dodatkowe wzmocnione podwójnym wieńcem haczyków, którymi bardzo silnie przyczepia się do błony śluzowej jelita żywiciela. Człowiek jest jedynym żywicielem ostatecznym tego tasiemca.

Żywicielem pośrednim tasiemca uzbrojonego jest świnia domowa lub dzika, w mięśniach której bytują jego formy larwalne w postaci wągrów. W wyjątkowych sytuacjach żywicielem pośrednim może być także człowiek, gdy jajeczka na skutek ruchów wstecznych przewodu pokarmowego (np. w czasie wymiotów) przedostaną się do żołądka, gdzie sok żołądkowy rozpuszcza ich osłonki.

Zarażenie człowieka następuje przez spożycie nie dogotowanego lub surowego mięsa świni lub dzika, w którym znajdowały się wągry zawierające żywe postacie larwalne uwalniające się w przewodzie pokarmowym lub przez wydostanie się larw z wągrów zlokalizowanych w narządach samego człowieka. Człowiek zaraża się również spożywając jarzyny, owoce lub inne produkty, z „przylepionymi” jajeczkami tasiemca. Świnia domowa lub dzik jako żywiciele pośredni zarażają się, spożywając jajeczka z nie zabezpieczonych odpowiednio ustępów. Wytworzone wągry z żywymi larwami mogą przetrwać nawet kilka lat. W organizmie świni umiejscawiają się one najchętniej w przeponie.

Zarażenie tasiemcem uzbrojonym jest szczególnie niebezpieczne dla człowieka dlatego, że larwy uwolnione w żołądku z jaj mogą przenikać przez błonę śluzową żołądka do naczyń krwionośnych, którymi z prądem krwi mogą być przeniesione do takich narządów, jak: mózg, gałka oczna, narządy miąższowe (np. wątroba) lub inne mięśnie.

Objawy

Zespół objawów warunkowany obecnością wągrów, zależy od ich lokalizacji. Można więc przy wągrzycy mózgu spotkać uporczywe bóle głowy, padaczkę i inne objawy występujące przy guzach mózgu, zaburzenia widzenia lub zniekształcenia oka w razie umiejscowienia się wągra w gałce ocznej, hipereozynofilię, itp. Umiejscowienie, rozwój i objawy obecności dorosłego pasożyta w jelitach są takie same jak w przypadku tasiemca nieuzbrojonego.

Tasiemiec karłowaty

Stosunkowo mały, o długości 2-5 cm, ma główkę zaopatrzona w przyssawki i haczyki. Jest to częsty pasożyt szczurów i myszy i również dość częsty u człowieka, głównie w środowiskach zamkniętych, zwłaszcza dziecięcych. Wywołuje chorobę zwana hymenolepiozą. Cały cykl rozwojowy może odbywać się w jednym żywicielu. Jaja uwalniane w świetle jelita z rozpadających się końcowych członów są częściowo wydalane mną zewnątrz, częściowo wnikają do błony śluzowej, gdzie dojrzewają. Uwalniające się z nich cysticerkoidy dają początek strobili tasiemca. Rozwój tasiemca trwa 3-4 tygodnie. Jaja mogą się przenosić z człowieka na człowieka, przez zakażone nimi ręce, żywność, wodę, owady, a także może nastąpić samozakażenie. Tasiemiec karłowaty doprowadza do mniej lub bardziej rozległego uszkodzenia kosmków jelita cienkiego przez rozwijające się w nich cystticerkoidy. Działanie toksyn i alergenów wydalanych przez tasiemca nie jest dostatecznie poznane. Z obserwacji klinicznych wynika, że u człowieka intensywność zarażenia jest regulowana przez mechanizmy immunologiczne. U osób dorosłych intensywność zarażenia jest zwykle niewielka, a objawy kliniczne skąpe. U dzieci natomiast liczba jaj pasożyta wydalana z kałem okresowo się wchłania, często w zależności od stanu zdrowotnego dziecka. Dzieci małe lub niedożywione mają zwykle inwazje bardzo intensywne.

Objawy zarażenia się tasiemcem karłowatym

• utrata łkania
• ubytek masy ciała
• wymioty
• ból brzucha
• niepokój ruchowy
• drgawki
• zaburzenia snu

Tasiemiec bąblowiec

Obraz kliniczny bąblowicy wielokomorowej ma cechy choroby nowotworowej; bąblowiec nieleczony doprowadza do śmierci w ciągu 10 lat.

Objawy bąblowicy zależą od lokalizacji larw oraz ich wielkości i liczby pęcherzy.

1.W bąblowicy wątroby objawy:

• ucisk naczyń krwionośnych i przewodów żółciowych, mogą pojawiać się w kilka lub kilkanaście lat po zarażeniu tasiemcem bąblowcowym.

2. Ucisk na naczynia krwionośne:

• nadciśnienie wrotne

3. Ucisk na przewody żółciowe prowadzi do:

• żółtaczki mechanicznej
• zastoinowego zapalenia dróg żółciowych.

4. Bąblowica płuc w początkowym stadium wykrywana jest na ogół przypadkowo, w trakcie rutynowych badań rentgenowskich płuc. Duże i liczne pęcherze, prowadzące do zmian wskutek ucisku pęcherzy na tkankę płucną i zapalenia jej miąższu, dają wyraźne objawy kliniczne, jak:

• duszność
• kaszel
• krwioplucie
• skrócenie oddechu
• bóle w klatce piersiowej

5. Przy lokalizacji larw w śledzionie dochodzi do powiększenia narządu oraz wtórnych infekcji.

6. Przy lokalizacji larw w nerce, również następuje:

• powiększenie narządu
• problemy z oddawaniem moczu
• bóle okolicy nerek
• może pojawić się krew i białko w moczu

7. Larwy umiejscowione w kościach mogą prowadzić do rozpuszczenia tkanki kostnej.

8. Najwcześniejsze i najbardziej dotkliwe objawy kliniczne dają pęcherze umiejscowione w mózgu lub gałce ocznej, sugerujące guzy nowotworowe tych narządów.

Usadowienie larwy w tak ważnych dla życia narządach, może doprowadzić do śmierci żywiciela pośredniego, ponieważ zdarza się, że nie uda się w odpowiednim czasie zdiagnozować inwazji bąblowcowej i podjąć stosownego leczenia. Leczenie farmakologiczne nie zawsze przynosi oczekiwany skutek, nie zawsze można też operacyjnie usunąć pęcherz bąblowcowy ze względu na powierzchnię zajmowaną przez pęcherz, brak dostępu operacyjnego lub bliskość innych tkanek i niebezpieczeństwo ich uszkodzenia, a przypadkowe pęknięcie pęcherza podczas jego operacyjnego usuwania może doprowadzić do bąblowicy wtórnej. Pęknięcie pęcherza i wystąpienie bąblowicy wtórnej może nastąpić również samoistnie, gdy pęcherz osiągnie na tyle duże rozmiary, że narządy bądź tkanki, w których się usadowiła larwa nie pozwalają już na dalszy rozrost pęcherza lub na skutek urazu mechanicznego. Bąblowica wtórna polega na rozsianiu protoskoleksów po organizmie żywiciela, co może doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, a to kończy się na ogół śmiercią.

Jak dochodzi do zarażenia

Chorobę zwaną bąblowicą (Echinococcosis) wywołują larwalne postacie tasiemca bąblowcowego (Echinococcus granulosus lub Echinococcus multilocularis). Źródłem ich są na ogół zarażone postacią dojrzałą tasiemca psy, koty, lisy i wilki. Zarażone zwierzęta wydalają jaja i zanieczyszczają tym samym środowisko zewnętrzne. Człowiek może zarazić się tasiemcem bąblowcowym poprzez bezpośredni kontakt z zarażonym zwierzęciem domowym, dotyczy to zwłaszcza dzieci, które podczas zabaw ze zwierzętami poprzez ręce lub przedmioty zanieczyszczone jajami tasiemca przenoszą je do swoich ust. Pośrednim źródłem zarażenia mogą być również nie myte warzywa i owoce, zwłaszcza rośliny i owoce leśne oraz inne zabrudzone, bądź niehigienicznie przygotowane pokarmy. Gryzonie i drobne ssaki oraz surowe mięso i trzewia innych zwierząt mogą natomiast stanowić źródło zarażenia dla zwierząt domowych, które zjadając pokarm z inwazyjnymi formami pasożyta, ulegają zarażeniu tasiemcem i wydalają jaja do swojego otoczenia. Zarażenie człowieka jajami tasiemca bąblowcowego nie musi jednak zakończyć się chorobą, gdyż zależy to od indywidualnej odporności organizmu, a nie każda wykluta z jaja larwa tasiemca znajdzie w organizmie człowieka odpowiednie warunki do dalszego rozwoju. Poza tym tylko nieliczne zwierzęta są zarażone tasiemcem, dlatego tak rzadko bąblowica jest notowana u ludzi. Jednak nie można lekceważyć tej jednostki chorobowej, ponieważ jest ona niezwykle niebezpieczna i gdy już wystąpi, to może doprowadzić do bardzo ciężkich, długofalowych i niejednokrotnie nieodwracalnych powikłań zdrowotnych, a w konsekwencji nawet do śmierci człowieka, jeśli nie podejmie się w odpowiednim czasie stosownego leczenia.

Epidemiolodzy apelują, by nie jeść leśnych jagód, poziomek i malin prosto z krzaka, bo rośliny często są „hotelem” dla tasiemca o nazwie bąblowiec. Wywołuje on bąblowicę, która wyniszcza organizm jak rak. „Koledzy z Wojskowego Instytutu Higieny przebadali kilkadziesiąt słoików jagód. W co drugim były jaja bąblowca”

Cykl rozwojowy tasiemca bąblowca

Bąblowiec jest niezwykle agresywnym pasożytem. Jego larwy po dostaniu się do organizmu wybierają najważniejsze części ciała człowieka: wątrobę (w ponad 90 proc. przypadków), płuca i mózg i tam się zagnieżdżają. Wokół larw tworzy się torbiel, która powiększa się i uciska sąsiednie tkanki. Żywicielami ostatecznymi tasiemca bąblowcowego są zwierzęta mięsożerne, na ogół dziko żyjące, u których pasożyt ten zamyka swój cykl rozwojowy. Bąblowica wielojamowa przez ok. 10-15 lat nie musi dawać objawów. Pasożyt latami rozmnaża się i rozprzestrzenia na inne narządy (do płuc i mózgu), dając przerzuty jak rak. Pęknięcie torbieli można nawet przypłacić życiem.

Opracowane na podstawie:
„Parazytologia i akaroentomologia medyczna", Antoni Deryło
„Szkoła Zdrowia - uwolnij się od pasożytów i żyj bez nich", Nadieżda Siemionowa
„Kuracja życia", Hulda Clark
„Życie bez pasożytów", Giennadij Małachow
oraz prac: Olgi Jelisejewej, Tamary Swiszczowej, prof. Henryka Różańskiego